2018-2019 жылдарга арналған Казахстан Рсспубликасы ұсынған ұлттық жобалардың тұжырымдамаларын қарастыру қорытындысы бойынша Атом энергиясы жөніндегі халықаралық areнттігі әл-Фараби атындағы ҚазҰУ биология және биотехнология факультетінде (жобаның ғылыми жетекшісі проф. С.С. Кенжебаева) мәслімдеген KAZ 5/004» ұлттық жобасы бойынша «Мутациялык селекцияны пайдалану арқылы бидай сортынын нәрлілігі сапасын жақсарту арқылы кұрғакшылыққа жэие ауруларға төзімді бидай сортын жасау» ("Developing Drought Tolerant and Disease Resistant Wheat Varieties with Enhanced Nutritional Content Using Mutation Breeding") жобасы бекітілген және жүзеге асыруға қабылданғанын хабарлаймыз. Аталган жоба 2018-2019 жж. циклына Атом энергиясы жөніндегі халықаралық areнттігіныц техникалық және қаржылық қолдауын алады. Жалпы сомасы 151 797 евроны құрайды. Аталған жобаны жүзеге асыру аясында Атом энергиясы жөніндегі халықаралық areнттігі тарапынан сарапшылық ұсынымдар беру, халықаралық сарапшылардың тәжірибе алмасу жөніндегі техникалык сапарлары, қазақстандық мамандарды оқыту және біліктерін арттыру, сонымен катар эксперимент жүргізу үшін қажетті жабдықтың жеткізіліиін камтамасыз ететін болады. Бұл жобаны сәтті жүзеге асыру Қазақстандағы аймақта жаздық бидай сорттарына негізделген физикалық мутагенездің көмегімен және түрлі гамма-сәулеленулерді қолдану арқылы құрғақшылыққа және ауруға төзімді бидай сорттарына төзімділікті арттыруға бағытталған бидайдың генетикалық әртүрлілігін кеңейтуге бағытталған. Осыған байланысты бидай дәнінің микронутриенттерімен биофортификация (генетикалық байыту) қажет, сонымен қатар, инновациялық зертеу бағытта мультипликативті артықшылықтары бар. Адам тамақтануындағы микроэлементтердің болмауы әр түрлі. Әсіресе өткір - Fe және Zn тапшылығы, бұл әлем халқының жартысынан астамына әсер етеді.

Экологиялық факторларға жоғары бейімделуді біріктіретін биотрофирленген бидай сорттарын пайдалану - бұл Қазақстан үшін ғана емес, астық өндірісі мен экспорттаушы әлемдік көшбасшылардың бірі ғана емес, сонымен қатар басқа елдер үшін ғылыми және практикалық маңыздылығы. Микроэлементтердің азық-түлік дақылдарының биофортификациясы бойынша зерттеулердің маңызды аспектілерінің бірі адамның оңтайлы күнделікті диетасын, дамудың басымдықты стратегиясы ретінде қамтамасыз ету болып табылады.

Проф., д.б.н. С.С. Кенжебаева