2000 жылдардың басында Джеймс Суровецкидің "Көпшіліктің даналығы" ("Сиқыршылардың сиқыры") және Ховард Рейнгольдтың "Ақылды тобыр" ("Smart mobs") кітаптары жарық көрді, онда авторлар алғаш рет Интернет қолданушылары кейде кәсіби мамандар шеше алмайтын мәселелерді тиімді шеше алатындығын көрсетті. Сонымен қатар технологиялар нақты мәселелерді шешетін желінің тиімді сегменттерін анықтауға мүмкіндік береді.

         "Краудсорсинг" терминін алғаш рет Джефф Хове 2006 жылы "Wired" журналында ұсынған. Осы анықтамаға сәйкес, "краудсорсинг" — күрделі мәселелерді шешуге көмек көрсететін желілік топты тартатын жаңа бизнес-модель. Краудсорсингтің негізгі элементтері: Интернетті жұмылдыру құралы ретінде, пайдаланушыларды ресурстардың иелері және белгілі бір тапсырманы орындайтын ірі топ өкілдері ретінде көрсетеді.

         Ресурстар әртүрлі болуы мүмкін:

1.Физикалық: адамдар Интернет арқылы белгілі бір жұмыс төңірегінде жиналып, тапсырманы орындау үшін бір жерге барып, әрекет жасау керек;

2.Сенсорлық: желі пайдаланушыларынан деректерді жинау кезінде өз ойларымен бөлісіп, жаңа ақпараттарды хабарлау талап етіледі;

3.Зияткерлік: пайдаланушылардың белгілі бір саладағы тәжірибесі мен білімі;

4.Аналитикалық: нақты білімнің қажеті жоқ, бірақ ақпаратты жүйелі түрде талдай білу керек;

5. Қаржылық: "краудфандинг" - бұл жобаны жүзеге асыру үшін қаражат жинауға бағытталған краудсорсингтің ерекше түрі. Мысалы, Russian Gap-ті іске қосу үшін «Көмек картасы» платформасы әріптестерімен бірге краудфандинг науқанын өткізді;

         Краудсорсинг көмегімен деректерді жинау кезінде олардың нақтылығы мен дәлдігін тексеру керек екенін есте ұстаған жөн, мысалы, егер бұл геолокациялық координаттар болған жағдайда. Мәселен, табиғи апаттар туралы ақпарат беретін платформада, бір жағынан, деректерді жинау үшін адамдарды жұмылдыруға болады, ал екінші жағынан, деректерді тексеру және жіктеу немесе талдау жұмыстарына қатысуға болады.

         Краудсорсингтің ең танымал платформаларының бірі "Ушахиди" ("Ushahidi") 2008 жылы Кенияда құрылған. Суахили тілінен аударғанда "куәлік" дегенді білдіреді. Бұл платформа алғашқылардың бірі болып көптеген пайдаланушылардан деректерді жинауға және оларды картада бейнелеуге мүмкіндік берді.

         2008 жылы Кениядағы сайлаудан кейін бірден тәртіпсіздіктер мен қақтығыстар басталды, тәуелсіз белсенділер шешім қабылдады: бұқаралық ақпарат құралдары не болып жатқанын толық суреттемегендіктен, Интернетті немесе SMS арқылы әртүрлі пайдаланушыларға ақпарат тарату қажет болды. Осылайша "Ушахиди" платформасы пайда болды. Пайдаланушы хабарламалары картадағы нүктелермен бейнеленген. Пайдаланушы хабарламаларына арналған санаттар жүйесі болды, бұл сізге картадан қажетті хабарлама түрлерін тез табуға және көрсетуге мүмкіндік берді, мысалы, қаза тапқандар немесе полициямен қақтығыстар.

         "Ушахиди" платформасын негізге ала отырып, Бақыт Махамбетова мен оның әріптестері "Көмек картасын" жасады. Ол ақпарат жинауға және Қызылорда облысында және бүкіл Қазақстандағы өрт кезінде зардап шеккендердің көмектесетін еріктілердің күш-жігерін бір ортаға шоғырландыра алатын платформа. Бұл Қазақстандағы алғашқы краудсорсингтік жобалардың бірі болды.

         "Көмек картасының" көмегімен еріктілердің жедел штабы сенсорлық ресурстарға – өрт шыққан жерлер, адамдардың гуманитарлық қажеттіліктері туралы ақпарат жинау үшін жұмылдырды. Бұл өз кезегінде физикалық және материалдық ресурстарды жұмылдыруға көмектесті: көптеген еріктілерді тартты және өрттен зардап шеккендерге көмек көрсетті.

         Краудсорсингтің кеңінен таралуы әсерінен адамдардың интернет сауаттылығы артып келеді. Бірақ технологияны қолданудың манипуляциялық тәсілдері де бар. Екі үрдісті ескере отырып, ақпараттық сауаттылық өсуде, сонымен қатар ақпараттық "сауатсыздық" пен манипуляцияларда көбеюде.

         Beacon немесе Beacon Reader-2013 жылы құрылған, журналистік жобаларды қаржыландыруға арналған Тәуелсіз веб-платформа. Ол Оклендте, Калифорнияда орналасқан. Жүздеген журналистер өздерінің жарияланымдары мен тергеулерін қаржыландыру үшін платформаны пайдаланды. 2015 жылғы жағдай бойынша журналистиканы қаржыландыру үшін 20 000 донор арқылы 1 000 000 доллардан астам қаражат жиналды

         crowd.openspk.kz

         Мүдделі адамдарды бір жерде жинайтын және бизнес, мемлекет және жалпы қоғам алдында тұрған міндеттерді шешу мақсатында өз ұсыныстарын ұсынуға мүмкіндік беретін ақпараттық алаң.

         Олар қоғамдық көлік, емханалар, қаланы жақсарту бойынша, білім беру сияқты тақырыптарда тіркелген пайдаланушылар идеяларды ұсынады. Ұсынылған идеялардың ішінен сарапшылар ең тиімдісін таңдайды, содан кейін қолданушылар жүзеге асырылатын идеялар үшін дауыс береді.

Сыланова Айжан

303-топ