Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күніне арналған Конференция
2021 жылдың 16 желтоқсанында "Тәуелсіздік және бостандық үшін күрескер – заңгер Жаһанша Досмұхамедов" тақырыбында online конференция өтті. Аталған іс-шараны ұйымдастырушылар азаматтық құқық және азаматтық процесс, еңбек құқығы кафедрасының меңгерушісі з.ғ. д., профессор Тыныбеков с. т., з. ғ. к., доцент Ермухаметова С. Р., аға оқытушылар Асанова С. Э., Алкебаева Д. А., Карашева Ж. Т. болды. Модератор: аға оқытушы Асанова С.Э. спикер болып з.ғ. д. Забих ш. а. сөз сөйледі.
Шолпан Арапбайқызы өз баяндамасында ХХ ғасырдың басындағы қазақ зиялылары, "Алаш-Орда" қайраткерлері арасында Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатов, Жақып Ақпаев, Мұстафа Шоқай, Халел Досмұхамедов және басқалары арасында Жаһанша Досмұхамедовтің тұлғасы ерекше көзге түсетінін атап өтті. Мәскеу Императорлық университетінің беделді заң факультетінің түлегі, көрнекті саясаткер, заңгер, прокурор, цивилист, "Алашорда" батыс бөлімшесінің төрағасы, Бүкілресейлік мұсылман кеңесі төрағасының орынбасары – Жаһанша Досмұхамедов.
Заңгердің құқық және ұлттық құқықтық жүйені қалыптастыру мәселелері, қазақтардың шығу тегі және қазақ мемлекеттілігі туралы, билік туралы көзқарастары құндылық болып табылады, бұл оның тармақтарға бөліну қажеттілігін атап өтіп, олардың әрқайсысына жүктелген міндеттерді неғұрлым сапалы шешуге мүмкіндік береді. Алғашқылардың бірі болып жазалаудың қатаң шараларын білмейтін қазақ қарапайым Заңын және "Жеті Жарғысын" зерттеген, сондай-ақ өз зерттеулерінің негізінде жинақ шығаруды жоспарлаған. Ж.Досмұхамедов қазақ өлкесіндегі әскери істің дамуына елеулі үлес қосты: ол Ойыл қаласында (Ақтөбе облысы) және Жамбейтте (Батыс Қазақстан облысы) Юнкер мектептерін құрды және шарт бойынша қазақ офицерлерінің болашақ құрамын дайындау және әскери іс тәжірибесін беру үшін орыс офицерлерін тартты. Азаматтық құқық негіздері Қазақ өлкесінде, сондай-ақ қаланды ғ. Жаһанша Досмұхамедов РСФСР Қылмыстық Кодексін "РСФСР-дің жауыздық Заңы" (1924ж.) деп аударды, ал 1926 жылы оның басшылығымен РСФСР Қылмыстық кодексінің "РСФСР – дің қылмыстық заңы" және "РСФСР-нің қылмыстық іздестіру міндеті"атты өзгерістерімен және толықтыруларымен аудармалары жарық көрді. Сонымен қатар, оның қаламына әдеби шығармалардың аудармалары, атап айтқанда Сәбит Мұқановтың "Жұмбақ жалау"кітабының аудармасы тиесілі.
Жаһанша Досмұхамедовтың өмір жолына көз жүгіртсек, оның ойының қоғам мен мемлекетті басқару, биліктің мәнін зерттеу, мемлекет пен азаматтық қоғамның арақатынасы, ұлттық өзін-өзі анықтау мәселелері, Адам құқықтары және мемлекеттің демократия жолындағы дамуы мәселелеріне арналғанына көз жеткізуге болады. Бірақ кәсіби заңгердің саяси қызметінің негізі объективті түрде қажетті модернизация жағдайында ұлттық бірегейлікті сақтауға, дәстүрлі рухани құндылықтарды еуропалық демократияның қағидаларымен және тәуелсіз мемлекеттің қалыптасуына қажетті жалпы адамзаттық өркениеттің жетістіктерімен біріктіруге деген ұмтылыс болды.

Жарияланған күні: 27.12.2021