Жабайы табиғатты зерттеушілер – биологтар, экологтар, географтар және натуралистер үшін интернет желісінде "биологиядағы компьютерлік технологиялар" деген жаңа жаппай онлайн курсы жасалды. Онлайн курс "Stepik" https://stepik.org/course/60859. білім беру платформасының каталогында барлығына бірдей тегін қолжетімді. Курсты құру В.Потанин қорының мақсатты қолдауының және биоалуантүрлілік жөніндегі жаһандық жүйемен (GBIF) негізгі әріптестіктің арқасында мүмкін болды. Сондай – ақ, курсқа тірі объектілер туралы бастапқы эмпирикалық деректерді тұтынушылар-географтар, палеонтологтар және қолданбалы математиктер қызығушылық танытуы мүмкін екендігін атап өту керек.

Курсты меңгерудің мақсаты-биологиялық деректерді өңдеуге, беруге және сақтауға қатысты қазіргі заманғы компьютерлік технологиялар мен ақпараттық жетістіктерді пайдаланудың практикалық дағдыларын алу. Курстың авторы курсты толық игеру барысында алған дағдыларды ғылыми жоба, дипломдық жұмыс, магистрлік диссертацияларды және тіпті ғылыми мақала дайындау үшін пайдалануға болатындығын айтады. Жеке модульдер мектептегі жобалық қызметті байытуға көмектеседі.

Курста деректер нақты құрылымдалған және қол жетімді түрде беріледі, бейне нұсқаулықтарға толы. Курс қорытындысы бойынша пайдаланушы нақты кейстерді қалыптастырады, бағдарламалардың тегін пакеттерімен (DIVA-GIS, Mesquit, MEGA, MaxEnt), ашық жаһандық ресурстармен және ерекшеліктермен (GBIF, Darwin Core, iNaturalist, GenBank (NCBI, EMBL-EBI), GeoJSON) жұмыс істеу бойынша практикалық білім алады.

Онлайн курс Алтай мемлекеттік университетінде дайындалды. Курс авторларының күндізгі мастер-кластары Шанхай ынтымақтастық ұйымы университетінің магистрлік бағдарламаларын іске асыру туралы қолданыстағы келісім шеңберінде әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетімен (Қазақстан Республикасы) бірлесіп жоспарланған. Курс университеттің биологтарын компьютерлік технологиялар саласындағы жаңа дағдыларға үйретуге ықпал етеді. Биология және биотехнология факультеті қазіргі заманғы биология, экология, биотехнология және биомедицинаның көптеген бағыттары бойынша іргелі және қолданбалы зерттеулер жүргізілетін ірі инновациялық ғылыми-білім беру орталығы болып табылады. Факультеттің маңызды бөлімшесі биологиялық мұражай болып табылады, оның қорында жануарлар мен өсімдіктердің жаппай, эндемикалық және сирек кездесетін түрлерінің 5 мыңнан астам данасы сақталады. Бұл депозитарий, оның ішінде Алтай таулы елінің (Шығыс Қазақстан) аумағын білдіретін объектілердің бірегей қоймасы болып табылады. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ әлеуеті жоба аясында тәжірибе, әдістемелер, әлемдік стандарттар және биологиялық ақпарат алмасуға үлкен қызығушылық танытуда.

Білім беру жобасы үздік технологиялық шешімдер мен тиімді білім беру практикаларына негізделген әлемдік бәсекеге қабілетті мамандарды даярлау мақсатында нәтижелердің жоғары талап етілу қағидаттарына сәйкес әзірленді. Курстың мазмұны әлемдік күн тәртібіне сәйкес келеді және зерттеу хаттамасының қағидаларына сәйкес орындалады. Курстың әдістемелік аспектісінде әлемдік трендтер, биология бөлігінде жалпыға ортақ цифрландыру және геномдарды зерттеуге көбірек білінеді. Курстың эксперименттік алаңдарының бірі-Алтай Таулы елінің аумағы, оған көптеген биологиялық Нысандар кіретін және БҰҰ жариялаған экорегион ("Theglobal 200. Priority ecoregions for global conservation", 2012) әлемнің 200 экорегионының қатарында, онда планета аумағының 10% - ында бүкіл биоалуантүрліліктің 90% - ы шоғырланған.

Жобаның негізгі серіктесі – биоалуантүрлілік жөніндегі жаһандық ақпараттық жүйе (GBIF), орнықты дамуды қамтамасыз ету мақсатында Жер планетасының биоалуантүрлілігі туралы деректер ашық қол жетімді. GBIF сандық ресурстарды гендерден экожүйеге дейін тірі организмдердің барлық спектрінде біріктіруге және оларды ГАЖ құралдарын қолдана отырып, ғылым мен қоғам үшін маңызды мәселелермен байланыстыруға тырысады. Қор Catalogue of Life partnership, Biodiversity Information Standards (TDWG), International Barcode of Life project (iBOL), Encyclopedia of Life (EOL) және GEO сияқты басқа да халықаралық ұйымдармен серіктестікте жұмыс істейді. Дональд Хобеннің айтуынша, GBIF атқарушы хатшысы (биоалуантүрліліктің ғаламдық ақпараттық жүйесі) "Биологиядағы компьютерлік технологиялар" білім беру өнімі Ресейде биоалуантүрлілік туралы мәліметтерді жүйелі түрде дайындауды ұсынған университеттік деңгейдегі алғашқылардың бірі (курстың қолдау хатын қараңыз).

Білім беру жобасы білім алушылардың мотивациялық деңгейін арттыруға, олардың жеке және кәсіби өсуіне, сондай-ақ өз мансабына жауапкершілікті қалыптастыруға бағытталған. Курс тыңдаушысының курс қорытындысы бойынша қол жеткізетін нәтежиелері: ақпараттық технологиялардың, ГАЖ-технологиялардың, биоклиматтық модельдеудің, биоинформатиканың және молекулалық биологияның қазіргі заманғы әдістері пайдаланылатын кейстердің (жобалардың, курстық жұмыстардың және т. б.) үлесін арттыруға; ғылыми іс-шараларда сөз сөйлеу санының өсуіне және жүргізілетін зерттеулердің әдіснамалық сапасын арттыруға; магистрлік диссертациялардың библиографиялық тізімін байытуға; академиялық сапаны арттыруға және жеке ғылыми коммуникация желісін кеңейтуге; әлемдік деңгейдегі кәсіби құзыреттілікке ие жаһандық еңбек нарығы үшін мамандар даярлау. Білім беру жобасы тыңдаушылардың әлемнің жетекші зерттеу зертханалары пайдаланатын биоалуантүрлілікті зерттеудің заманауи әдістерін (Q1, Q2-баптар деңгейінің әдістемелері) меңгеруіне барынша практикаға бағытталған.

Доцент З.А. Инелова

Биоалуантүрлілік және биоресурстар кафедрасы

www.kaznu.kz